3  Семинар тапсырмасы

АҚПАРАТТЫҚ-БИБЛИОГРАФИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

Талқылауға арналған сұрақтар: 

1.Ақпараттық және библиографиялық ақпарат көздері, библиографиялық өнім;

2.Дәстүрлі (баспа) библиографиялық құралдар;

3.Құжат артефакт ретінде;

4.Кинофотоқұжаттар;

5.Ақпараттық ресурстардың жаңа формалары.

Тапсырма 1. Жетіспейтін сөзді енгізіңіз:

1.______________________cенімді ақпаратты тиімді алу үшін ұйымдастырылған мәліметтер жиынтығы.

2.________________________ақпараттық, материалдық-

өз функцияларын жүзеге асыру үшін кітапхананың қарамағындағы техникалық және кадрлық әлеует.

3.________________________бұл қоғамның және оның жекелеген мүшелерінің (ақпарат тұтынушыларының) қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қолданылатын құжаттар, фактілер және т.б. туралы әртүрлі ақпарат көздерінің жиынтығы.

Тапсырма 2. Ұғымдар мен анықтамаларды байланыстырыңыз

Библиографиялық көрсеткіш	А) Біртұтас баяндау болып табылатын библиографиялық нұсқаулық.
Библиографиялық шолу	Б) Бұл қарапайым библиографиялық нұсқаулық тар, әдетте тақырып немесе сұрақ бойынша материалдарға арналған мәліметтерді қамтитын көлемі жағынан шағын және құрылымы жағынан күрделі емес және анықтамалық-іздеу аппараты жоқ бөлік.
ҒЗЖ библиографиялық тізімі	С) Күрделі құрылымы мен ғылыми-анықтамалық аппараты бар айтарлықтай көлемдегі библиографиялық құрал. Ол тар, нақты тақырыпты (мәселені) немесе көп қырлы, көбінесе тіпті білім саласын немесе ғылым саласын ашатын құжаттар мен басқа материалдарды көрсетеді.

Тапсырма 3. Ұғымдарды тұжырымдау. Қажет болса, дәріс материалына жүгініңіз:

Фотоқұжат, фоноқұжат фонограмма, мәліметтер базасы (МБ), библиографиялық, реферативті, толық мәтінді, гипермәтіндік.

Тапсырма 4. Бірнеше таңдаудың жабық түріндегі тест тапсырмаларын орындаңыз:

Нұсқаулық: дұрыс жауап нұсқаларына сәйкес келетін әріптерді таңдаңыз.

Ақпараттық басылымдардың түрлері:	A) сөздіктер, энциклопедиялар, маманның анықтамалықтары. B) библиографиялық, рефераттық, шолу басылымдары. C) оқулық, оқу құралы, Оқу-әдістемелік құрал. D) дұрыс жауап жоқ. E) баяндамалар, баяндамалар тезистері, ғылыми жинақтар.
Төмендегілердің қайсысы бастапқы құжаттарға жатады?	A) дұрыс жауап жоқ. B) Монографиялар. C) ғылыми еңбектер жинағы.  В) диссертациялардың рефераттары. E) Барлық жауаптар дұрыс.
Оқу құралы-бұл…	A) басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқулықты толықтыратын немесе ішінара (толық) алмастыратын оқу басылымы. B) ғылыми немесе қолданбалы сипаттағы қысқаша мәліметтерді қамтитын, оларды тез табуға ыңғайлы тәртіппен орналастырылған, үздіксіз оқуға арналмаған басылым. C) Құжаттар (жарияланған, жарияланбаған, жарияланбайтын) туралы жүйеленген мәліметтерді не бастапқы дереккөздерде ұсынылған мәліметтерді талдау және қорыту нәтижесін қамтитын басылым. D) оқу пәнін оқыту әдістемесі (оның бөлімі, бөлімі) немесе тәрбие әдістемесі бойынша материалдардан тұратын оқу басылымы. E) оқу бағдарламасына сәйкес келетін және басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқу пәнінің (оның бөлімінің, бөлігінің) жүйелі баяндамасын қамтитын оқу басылымы.
Анықтамалық басылымдардың түрлері:	А) баяндамалар, баяндамалар тезистері, ғылыми жинақтар. B) монографиялар, материалдар жинақтары, рефераттар. C) сөздіктер, энциклопедиялар, маманның анықтамалықтары. D) оқулық, оқу құралы, Оқу-әдістемелік құрал. E) библиографиялық, рефераттық, шолу басылымдары.
Библиографиялық басылымдарға мыналар жатады …	А) оқулық, оқу құралы, Оқу-әдістемелік құрал. B) монографиялар, мақалалар жинақтары, диссертациялардың авторефераттары, жекелеген мақалалар. C) рефераттық журналдар, рефераттық жинақтар, ақпараттық парақтар және экспресс-ақпарат. D) дұрыс жауап жоқ. E) сөздіктер, энциклопедиялар, маманның анықтамалықтары.
Оқу басылымдарының түрлері:	A) сөздіктер, энциклопедиялар, маманның анықтамалықтары.   B) оқулық, оқу құралы, Оқу-әдістемелік құрал. C) библиографиялық, рефераттық, шолу басылымдары. D) баяндамалар, баяндамалар тезистері, ғылыми жинақтар E) монографиялар, материалдар жинақтары, рефераттар.
Ақпараттық басылым-бұл …	А) құжаттар (жарияланған, жарияланбаған, жарияланбайтын) туралы жүйеленген мәліметтерді не бастапқы дереккөздерде ұсынылған мәліметтерді талдау және қорыту нәтижесін қамтитын басылым. B) оқу бағдарламасына сәйкес келетін және басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқу пәнінің (оның бөлімінің, бөлігінің) жүйелі баяндамасын қамтитын оқу басылымы. C) басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқулықты толықтыратын немесе ішінара (толық) алмастыратын оқу басылымы. D) оқу пәнін оқыту әдістемесі (оның бөлімі, бөлімі) немесе тәрбие әдістемесі бойынша материалдардан тұратын оқу басылымы. E) ғылыми немесе қолданбалы сипаттағы қысқаша мәліметтерді қамтитын, оларды тез табуға ыңғайлы тәртіппен орналастырылған, үздіксіз оқуға арналмаған басылым.
Оқулық-бұл …	А) құжаттар (жарияланған, жарияланбаған, жарияланбайтын) туралы жүйеленген мәліметтерді не бастапқы дереккөздерде ұсынылған мәліметтерді талдау және қорыту нәтижесін қамтитын басылым. B) оқу пәнін оқыту әдістемесі (оның бөлімі, бөлімі) немесе тәрбие әдістемесі бойынша материалдардан тұратын оқу басылымы. C) ғылыми немесе қолданбалы сипаттағы қысқаша мәліметтерді қамтитын, оларды тез табуға ыңғайлы тәртіппен орналастырылған, үздіксіз оқуға арналмаған басылым. D) басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқулықты толықтыратын немесе ішінара (толық) алмастыратын оқу басылымы. E) оқу бағдарламасына сәйкес келетін және басылымның осы түрі ретінде ресми бекітілген оқу пәнінің (оның бөлімінің, бөлігінің) жүйелі баяндамасын қамтитын оқу басылымы
Басылымдарды мақсатты мақсатқа қарай жіктеу мыналарды қамтиды …	A) мәтіндік, ноталық, картографиялық, ИЗО-басылымдар.  B) Ақпараттық, библиографиялық, рефераттық, шолу басылымдары. C) ресми, ғылыми, оқу, анықтамалық басылымдар. D) кітаптар, брошюралар, парақшалар. E) кітап, журнал, Парақ, газет басылымдары.
Басылымдарды кезеңділік бойынша жіктеу мыналарды қамтиды …	A) Текстовые, нотные, картографические, изоиздания.   B) Официальные, научные, учебные, справочные издания.  C) Информационные,  библиографические,  реферативные,  D) Книжные, журнальные, листовые, газетные издания. E)  Непериодические,  сериальные,  периодические, продолжающиеся издания.

Тапсырма 5. Мәтінді оқып, тапсырманы орындаңыз: "А"мәтіні

Ақпараттың негізгі көздері:

- кітаптар;

- энциклопедиялар;

- анықтамалықтар;

- каталогтар;

- журналдар;

- даңғылдар;

- теледидар, радио;

- бұқаралық сипаттағы Жарнама қызметі; 

- заңнамалық және нормативтік актілер; 

- жиналыстар, конференциялар, презентациялар, ашық есік күндері;

- мемлекеттік, саяси және қоғам қайраткерлерінің сөз сөйлеуі; 

- жарияланған есептер;

- басшылар мен мамандардың сұхбаттары;

- жоғары мамандандырылған мерзімді баспа басылымдары;

- оқулықтар, оқулықтар;

- кәсіпорындардың баспа жарнамасы;

- ақпараттық жүйелерге, базаларға және компьютерлік деректер банктеріне сұрау салу; 

- интернет-порталдарда ынтымақтастық және ақпарат алмасу;

- мамандандырылған көрмелер мен жәрмеңкелер;

- кәсіпорындарға бару;

- мамандармен байланыс.

Ақпарат көздерін кесте түрінде жазыңыз

Ақпарат көздері	Түрлері
Баспа басылымдары
Арнайы басылымдар
Жарнамалық өнімдер
Заңды құжаттар
Қоғамдық іс-шаралар
БАҚ арналары
Интернет-ресурстар
Жеке байланыс арналары

Мәтінді оқып, тапсырманы орындаңыз: "В"мәтіні

Ақпарат-бұл белгілер мен сигналдар түрінде берілетін біреу немесе бір нәрсе туралы ақпарат.   Ақпараттың пәндік мазмұны қасиеттерді – сенімділік пен толықтықты, құндылық пен өзектілікті, айқындық пен түсінікті түсінуге мүмкіндік береді.  Ақпаратты жинауға, сақтауға, беруге, жүйелеуге және т.б. бұл әрекеттердің барлығы ақпараттық процестер деп аталады.

Іс жүзінде бастапқы ақпаратты жинаудың келесі негізгі әдістері қолданылады:

- бақылау; 

- эксперимент; 

- имитация; 

- сауалнама.

Бақылау-зерттелетін объектілерді мақсатты және жоспарлы қабылдау арқылы ақпарат жинау әдісі, оның нәтижелерін бақылаушы белгілейді. Бұл ретте бақылаушы зерттелетін объектілермен байланыс орнатпайды және олардың мінез-құлқына әсер ететін факторларды бақылау болмайды.  Бақылау әдетте іздеу сипатын зерттеуде қолданылады.  Бұл тұрақты жағдайларды сақтауға және техникалық құралдарды пайдалануға мүмкіндік береді. Ол жасырын (мысалы, телекамераларды қолдану арқылы) және ашық (зерттеушінің тікелей қатысуымен) болуы мүмкін. Мақсатқа байланысты бақылау еркін және стандартталған болуы мүмкін (зерттеу үшін белгілі бір критерийлер берілген).

Бұл әдістің артықшылықтары:

- қарапайымдылық және салыстырмалы арзандық,

- зерттеушімен объектілердің байланысынан туындаған бұрмалануларды болдырмау. Бұл әдістің кемшіліктері:

- объектілердің мінез-құлқының ішкі себептерін және олардың шешім қабылдау процестерін біржақты анықтауға мүмкіндік бермейді, 

- үлкен уақыт шығындары,

- кейбір құбылыстар бақылаушыға қол жетімді емес.

Эксперимент - барлық факторларды бақылауды көздейтін арнайы жасалған жағдайларда зерттелетін объектілердің мінез-құлқы туралы ақпарат жинау әдісі жасанды жағдайда (тауарлар, бағалар, жарнамалық сынақтар) өткізілетін эксперименттер зертханалық деп аталады, ал нақты жағдайда жүзеге асырылатын-далалық. Эксперимент - барлық факторларды бақылауды көздейтін арнайы жасалған жағдайларда зерттелетін объектілердің мінез-құлқы туралы ақпарат жинау әдісі жасанды жағдайда (тауарлар, бағалар, жарнамалық сынақтар) өткізілетін эксперименттер зертханалық деп аталады, ал нақты жағдайда жүзеге асырылатын-далалық.

Біріншісі-бөгде факторларды бақылауға мүмкіндік береді, екіншісі - бөгде факторлардың әсерін жоққа шығармайды. Далалық зерттеу зерттелетін объектімен және басқа да көптеген жағдайлармен тез және жан-жақты танысуға мүмкіндік береді.

Эксперименттің артықшылықтары:

- объективті сипат,

- факторлар арасында себеп-салдарлық байланыстар орнату мүмкіндігі.

Эксперименттің кемшіліктері:

- табиғи жағдайда барлық факторларды бақылауды ұйымдастырудағы қиындықтар,

- зертханалық жағдайда объектінің қалыпты мінез-құлқын қайталаудың қиындықтары,

- жоғары шығындар.

Имитация (Имитациялық модельдеу) - бұл кәсіпорынның стратегиясы мен тактикасын анықтайтын бақыланатын және бақыланбайтын факторлардың математикалық, графикалық немесе басқа моделі.

Ақпаратты жинау әдісі ретінде имитация-бұл модель құру процесі және оның қасиеттерін, мінез-құлқы мен сипаттамаларын зерттеу және түсіну үшін эксперименттік қолдану.

Имитациялық модельдеу зерттелетін объектінің көптеген факторлары мен қасиеттерін жан-жақты зерттеуге мүмкіндік береді.   Имитацияның артықшылығы - Имитациялық модельдеу кейде зерттеудің жалғыз әдісі болып табылады; Имитациялық модельдеу объектінің қандай қасиеттері ең маңызды екендігі туралы түсінік беруге мүмкіндік береді.

Имитацияның кемшілігі-Модель жасаудың күрделілігі мен күрделілігі, үлкен уақыт пен шығындарды талап етеді.

Сауалнама – зерттеу объектілерімен байланыс орнату арқылы ақпарат жинау әдісі. Жаппай сауалнамалар жүргізу кезінде ақпарат көзі өз қызметінің сипатына байланысты емес халық болып табылады. Үздіксіз сауалнамалар әдетте өндірістік тауарларды пайдаланушылардың пікірлерін зерттеуде қолданылады.

Сауалнаманың артықшылығы-объектінің ағымдағы мінез-құлқы, оның өткен мінез-құлқы және болашақтағы ниеттері туралы ақпарат алуға мүмкіндік беретін оны қолданудың шексіз саласы.

Сауалнаманың кемшіліктері-үлкен еңбек сыйымдылығы, сауалнамалар жүргізуге кететін шығындар, дұрыс емес немесе бұрмаланған жауаптармен байланысты алынған ақпараттың дәлдігін төмендету.

Тапсырма: алынған ақпаратты кесте түрінде ұйымдастырыңыз

Ақпарат жинау әдісі	Әдістің мәні	Әдістің  артықшылықтары	Әдістің   кемшіліктері
бақылау;
эксперимент;
имитация;
сауалнама.

Білімді бекітуге арналған сұрақтар:

1. Ақпараттық және библиографиялық ақпарат көздері дегеніміз не.

2. Дәстүрлі библиографиялық оқулықтардың мысалдарын келтіріңіз.

3. "Артефакт"ұғымына сипаттама беріңіз.

4.  "Кинофотоқұжаттар" ұғымы қандай құжаттардың түрлерін қамтиды.

5. Деректер базасының қандай түрлері білді.